Interview Faay Vianen – Johan Mellegers: “Circulair, herbruikbaar materiaal is niet duurder, het is vaak veel goedkoper”

“De stap naar het herbruikbaar en losmaakbaar maken van bouwproducten is kleiner dan de stap van een lineair naar een circulair bouwproduct”, stelt Johan Mellegers van Faay Vianen, fabrikant van biobased wand- en plafondsystemen van vlas. Volgens de Director sustainable product development kan het niet snel genoeg gaan met deze duurzame ontwikkelingen.

Wat doet uw organisatie voorbeeld de retail waar in veel aan circulair bouwen?

“Niet alleen de focus op de wanden uit een gebouw worden circulariteit, maar ook hergebruik is belangrijk. We willen dat ons product tijdens de levenscyclus zo lang mogelijk herbruikbaar is. Neem als voorbeeld de retail waar in veel gevallen na 10 jaar onder andere de wanden uit een gebouw worden gesloopt en gestort. Een mooi lineair businessmodel. Goed voor de productie, maar niet voor het milieu. Faay-wanden zijn losmaakbaar te monteren, waarbij we ook rekening houden met een losmaakbare afwerking. Ze kunnen worden hergebruikt en gaan 75 jaar mee. Aan het einde van de levenscyclus komen ze terug naar Faay en worden ze gerecycled tot een nieuwe toplaag van vlas en hout. Samen met partners doen we veel onderzoek om te kijken hoe we ons product verder kunnen doorontwikkelen. Of er een biobased alternatief is voor na-isolatie of gips als brandwerend materiaal, bijvoorbeeld.”

“Duurzaam is op termijn vaak goedkoper”

Hoe ziet u de ontwikkeling van circulaire en biobased bouwmaterialen?

“Het is een goede ambitie om meer biobased bouwmaterialen te gebruiken. We moeten blijven kijken naar alternatieven voor bijvoorbeeld hout. We kappen veel bomen. Die planten we wel bij, maar ze groeien langzaam. Beter kunnen we hernieuwbare grondstoffen als vlas, hennep en Miscanthus ×giganteus (olifantengras) gebruiken. Olifantengras is een houtachtig materiaal dat tot vier keer zoveel CO2 opslaat als bomen en zeker 20 jaar lang jaarlijks kan worden geoogst. Als je daar bouwmaterialen van maakt – dat kan ook dichtbij, dat scheelt transport – heb je heel mooie producten.

Circulair, herbruikbaar materiaal is niet duurder, het is in veel gevallen veel en veel goedkoper. Bijvoorbeeld in flexibele gebouwen als winkels, scholen en kantoren. Hiervoor moeten we omschakelen van een lineair naar een circulair businessmodel. Dat is de grote, noodzakelijke uitdaging waar de markt mee worstelt. Bij Faay hebben we die omslag al gemaakt. Een Faay- wand kan zeven keer worden hergebruikt met de laagste milieukosten van alle soorten binnenwanden. Doordat de wanden worden hergebruikt, is er slechts een eenmalige investering in grondstoffen en worden de milieukosten maar één keer berekend. Ook kunnen ze de helft sneller worden gemonteerd dan concurrerende producten.”

“Laten we als de donder opschalen wat we al goed doen”

Denkt u dat hergebruik van bouwmaterialen in de toekomst vast onderdeel wordt van het bouwproces?

“Dat is vergelijkbaar met wat we hebben ervaren in de energiemarkt: zodra de prijzen stijgen, worden we ons er bewuster van. Als je een gebouw losmaakbaar ontwerpt, worden de grondstoffen erin opgeslagen. En als grondstoffen duurder of schaarser worden, gaan we automatisch meer kijken naar hergebruik. Met respect voor de natuur. Ik denk dat die slag nog komt.”

Hoe belangrijk is (het delen van) productdata in circulair bouwen?

“In de transitie naar duurzaamheid wordt er erg gefocust op investeringsuitgaven. Maar er zijn veel meer kosten, zoals onderhoud, stortkosten en energie- en waterverbruik. Plus de emissie waar je voor moet betalen. Die kosten moeten veel beter in kaart worden gebracht. Met meer en beter gedeelde informatie, kun je veel efficiënter ontwerpen. Dat is een mooie volgende stap.”

Hoe groot is de rol van de overheid in het stimuleren van circulair bouwen?

“Om biobased snel op te schalen en daarmee doelen sneller te verwezenlijken, zou de focus moeten liggen op Europese samenwerking.

“Europa moet één strategie hebben, gebaseerd op waar landen sterk in zijn”

Kijk naar gewassen. Frankrijk heeft veel vlas, dus Frankrijk verzorgt voor Europa de vlasproductie en de halffabricaatproductie. In Nederland zou dit, samen met Duitsland, bijvoorbeeld de hennepindustrie kunnen zijn. Dit in combinatie met Europese regelgeving, waardoor biobased bouwen met hernieuwbare grondstoffen aantrekkelijk wordt. Als je het geld zo inzet, gaat de opschaling veel sneller.”

Hoe moet binnen de bouwketen beter worden samengewerkt om zo duurzaam en circulair mogelijk te bouwen?

“In de basis draait alles om rendement en het verlagen van minder duurzame bouwmaterialen. Duurzame alternatieven die nu nog in ontwikkeling en dus duurder zijn, kunnen met subsidie worden aangeschaft. Totdat het gemeengoed is, net als bij elektrische auto’s. Die subsidie is dus nodig. Als het duurder is en niet is voorgeschreven, kiezen bouwbedrijven niet uit zichzelf voor biobased. Daar speelt de overheid een belangrijke rol in. Duurzaam is op termijn vaak goedkoper, kijk maar naar prefab. In de fabriek produceer je veel efficiënter dan op de bouwplaats en kun je het ook makkelijker losmaakbaar maken.”

Hoe moet de samenwerking met fabrikanten worden ingevuld om zo duurzaam mogelijk te bouwen?

“Kennis en duidelijkheid zijn heel belangrijk, die ontbreken. Alleen een MPG-berekening is niet voldoende. De eigenaar betaalt voor veel meer dan alleen de investeringskosten van een gebouw. Ook die informatie moet je delen. Voor fabrikanten van bouwmaterialen heeft de transitie naar een circulaire economie een grote impact. Denk aan toenemende grondstofprijzen, inflatie en rente in combinatie met de overgang van een lineair naar een circulair businessmodel. Dat gaat over de lange termijn, maar wel volgens een uitgestippelde strategie.”

“In het ontwerp moet de focus liggen op het weer uit elkaar halen”

Wat is ervoor nodig om circulair bouwen de standaard te laten worden?

“De stap naar het herbruikbaar en losmaakbaar maken van bouwproducten is kleiner dan de stap van een lineair naar een circulair bouwproduct. In het ontwerp moet de focus daarom liggen op het weer uit elkaar halen. Liefst zo simpel mogelijk. Als je een product losmaakbaar maakt en kunt hergebruiken, verleng je de levensduur en heb je tijd om te onderzoeken hoe het op grote schaal circulair kan worden verwerkt. Dat is voor veel bedrijven best een grote stap. Daarom zou ik kijken naar een meerjarenplan, waarbij losmaakbaarheid de eerste stap is.”